De Pakistaans-Amerikaanse Arooj Aftab is sinds haar laatste concert in Groningen uitgegroeid tot een wereldster. Toen trad ze op in triobezetting, in november wordt ze in De Oosterpoort begeleid door het Metropole Orkest onder leiding van Jules Buckley. Het belooft een van de smaakmakers te worden van Rockit, het festival dat voor de zevende keer (jazz)artiesten laat flirten met rock, punk, geïmproviseerde muziek en compositietechnieken uit de klassieke muziek. “Sexy and sad.” Ik hoor het Arooj Aftab nog zeggen als ze haar eigen muziek beschrijft. Het gebeurt tijdens haar eerste bezoek aan Groningen in de Kleine Zaal van De Oosterpoort. De dampen van de coronapandemie zijn dan net opgetrokken en Rockit pakt de draad weer op. Met Arooj Aftab heeft het festival een snel rijzende ster op het programma staan.

Een half jaar eerder ziet Aftab hoe de pas 19-jarige popster Olivia Rodrigo er in Las Vegas met de prestigieuze Grammy Award voor beste nieuwe artiest vandoor gaat. Maar dat Aftab is genomineerd, zegt genoeg. Het is te danken aan haar meesterwerk Vulture Prince, haar derde studioplaat die met juichende recensies is ontvangen. Met het daarvan afkomstige lied Mohabbat wint ze wel in de nieuwe categorie Best Global Music Performance. De naam Arooj Aftab is gevestigd.

Nog even terug naar dat optreden in Groningen waar ze wordt bijstaan door gitarist Gyan Riley (zoon van minimal componist Terry) en violist Darian Donovan Thomas. Ze werpt er rozen in het publiek en vertelt humoristisch tussen de serene vertolkingen door. Het contrast werkt. Aftab neemt haar muziek uiterst serieus, maar houdt zich verre van plechtstatigheid, ze is eigenlijk gewoon rock-‘n-roll. Ze moedigt de toeschouwers aan vooral een drankje aan de bar te halen en vertelt dat ze normaliter zelf ook wel een flesje drank op het podium nuttigt. Ditmaal maar even niet, ze voelt de afmattende busreis vanuit Denemarken nog in haar lijf. “Geen tijd ook voor make-up, vandaar de zonnebril”, zegt ze haast verontschuldigend.

In NRC laat ze twee jaar geleden het volgende optekenen: “Ik hou ervan op die manier met een publiek een verbinding te maken. Ik praat graag tegen mensen, ik zeg graag stomme dingen. Daarmee schud je het een beetje op en wordt het persoonlijker. Ik merkte dat veel luisteraars zo ontzettend serieus waren. En ik had zoiets van: mensen, ik ben dronken, dit zijn liefdesliedjes, iedereen heeft een gebroken hart, de wereld is waardeloos, ontspan gewoon. Lach, drink, we gaan er iets leuks van maken.”

Arooj Aftab komt in 1985 op de wereld in Riyad, de hoofdstad van Saoedi-Arabië, doordat haar Pakistaanse ouders daar op dat moment werken. Ze groeit vanaf haar tiende op in Lahore, met meer dan dertien miljoen inwoners de tweede stad van Pakistan. Ze leert zichzelf als tiener gitaar spelen en ontwikkelt haar manier van zingen door te luisteren naar uiteenlopende muzikanten als Billie Holiday, Mariah Carey, Hariprasad Chaurasia en Begum Akhtar. Aftab gebruikt internet om haar muziek te promoten terwijl dat zeker in die tijd nog niet zo eenvoudig is in Pakistan.

Als ze nog geen twintig jaar is, verhuist ze naar Amerika om muziekproductie en techniek te studeren in Boston. Ze treedt er aan het befaamde Berklee College of Music in de voetsporen van muzikanten als Quincy Jones, John Mayer, Aimee Mann en Susan Tedeschi. Eenmaal afgestudeerd strijkt Aftab neer in New York waar ze nog steeds woont. In 2014 is er dan het debuut, Bird Under Water. Het sterke songmateriaal is een voorbode en doet niets onder voor dat op haar doorbraakplaat die pas verschijnt na het meer experimentele Siren Islands.

De manier waarop Aftab tijdens concerten op het podium staat en zichzelf losjes en innemend presenteert, zegt veel over hoe ze in de wedstrijd zit. Haar introspectieve muziek wordt wel omschreven als jazz, neo-sufi, folk, klassiek (Hindoestaans), indiepop en minimalistisch. In dergelijke hokjes of genres denken doet ze liever niet en de term wereldmuziek vermijdt ze helemaal. “Let me be me and not a representative of culture”, stelt ze helder. Aftab verbindt dan ook met élan verschillende stijlen en culturen en maakt er iets geheel eigens van. Met Vulture Prince hoopt ze een gat in de muziekindustrie op te vullen, ze wenst ermee grenzen te overstijgen. “Er zijn uitvoeringen van oude gedichten en traditionele songs, erfgoedmateriaal uit Pakistan en Zuid-Azië”, vertelt ze aan The New York Times.

Het eerder genoemde Mohabbat is een vaak gecoverde ghazal, een geliefde dichtvorm in de Arabische wereld en Zuid-Azië, van Hafeez Hoshiarpuri. Verlies en liefde zijn vaak het leidende thema, vaak zacht klagend, zoals in een elegie gevoelens van droefheid, verdriet en weemoed worden uitgedrukt. Na Love In Exile, de opvolger van Vulture Prince, laat Aftab zich op haar meest recente plaat, Night Reign, van haar meest toegankelijke kant horen. Ze zingt ook in het Engels, onder meer een bewerking van Autumn Leaves en haar eigen nummer Whiskey.

De taal die Aftab hanteert is het Urdu, de nationale taal van Pakistan, nauw verwant aan het Hindi. De meeste westerlingen zullen haar teksten niet verstaan, maar dat lijkt voor velen geen obstakel om meegevoerd te worden door de verstilde klanken en melodieën die bol staan van verlangen. De muziek vertaalt de woorden en brengt luisteraars voorbij de taal. Het is alsof Aftab de tijd laat stilstaan en de eeuwigheid vat. Ze kan haar weemoedige en emotioneel geladen schoonheid overtuigend neerzetten in intieme zalen, maar ook op rumoeriger festivals als Into The Great Wide Open, Le Guess Who? en Down The Rabbit Hole blijft haar muziek overeind. Het is imposant als ze haar in galm gedrenkte stem verheft en minimaal wordt begeleid door harp, gitaar en viool. Maar haar werk leent zich ook uitstekend voor uitvoeringen met een orkest.

In 2023 speelt ze al eens met het veelzijdige Metropole Orkest tijdens North Sea Jazz. Nu krijgt die samenwerking een vervolg. Dit najaar staan zes concerten in Nederland en België op de planning. De aftrap van de tournee vindt plaats in Groningen tijdens Rockit dat de huidige generatie jazzartiesten graag ziet flirten met rock, punk, geïmproviseerde muziek en compositietechnieken uit de klassieke muziek. En dat kan soms ook met het Metropole Orkest, zoals de Frans-Cubaanse tweelingzussen Lisa Kaindé en Naomi Diaz (Ibeyi) en het Frans-Amerikaanse duo Domi Louna en James Dennis Beck (Domi & JD Beck) al eens lieten horen tijdens het festival.

Vermoedelijk is de setlist in grote lijnen dezelfde als tijdens het optreden dat ze afgelopen zomer gaf met het BBC Symphony Orchestra in de Londense Royal Albert Hall. Ook toen was de Engelsman Jules Buckley dirigent. Verwacht dus werk van Vulture Prince en Night Reign, met titels als Suroor, Baghon Main, Diya Hai, Raat Ki Rani en Mohabbat. En als het meezit, ook Whiskey: “I think I’m ready to give in to your beauty and let you fall in love with me.”