Malou Gorter over Phaedra in Vlammen

Phaedra in vlammen van Het Nationale Theater, onder regie van Ola Mafaalani, gaat over de onstuitbare kracht van de liefde. De tekst, gebaseerd op de Griekse tragedie Phaedra, is geschreven door Nino Haratischwili; haar bewerking is zowel een ode aan seksuele diversiteit als een aanklacht tegen vrouwenonderdrukking wereldwijd. Voor SPOT Magazine spraken we met Malou Gorter, vertolker van de titelrol.

Nog vier weken tot aan de première. Hoe gaan de repetities?
“Dat moet je nou even niet zeggen, want dan word ik zenuwachtig, haha. Maar ja, het gaat heel goed. We hebben zo’n geweldige cast! Echt, wat een leuke mensen bij elkaar. Dat is fijn, omdat het onderwerp soms best een beetje aangrijpend is. En ik vind het ook fantastisch om weer met Ola te werken.”

Ola Mafaalani en jij waren allebei van 2008 tot 2016 verbonden aan het Noord Nederlands Toneel (tegenwoordig NITE); Ola als artistiek leider en jij als lid van het acteursensemble. Jullie kennen elkaar dus goed.
“We hebben elkaar al ontmoet in 1999, toen ze mij vroeg voor een productie. We waren allebei net begonnen, zij als regisseur, ik als acteur. Sindsdien zijn we altijd een beetje bij elkaar in de buurt gebleven en ook samen naar Groningen gegaan. De laatste voorstelling die we daar maakten was Borgen, daarna hebben we niet meer samengewerkt. Niet omdat we dat niet wilden, maar omdat het er gewoon niet van kwam. Tot nu dus. En ik weet meteen weer waarom ik het altijd zo geweldig vond.”

Waar zit hem dat in?
“Ze krijgt het voor elkaar om de spelersgroep helemaal mede-eigenaar te maken van de thematiek van een verhaal. Aan de ene kant is ze ongelooflijk de baas, in de zin dat ze alle verantwoordelijkheid voor de voorstelling draagt, waardoor je als acteur nooit het gevoel hebt dat je aan het zwemmen bent. Ze heeft een sterke intuïtie, ze heeft heel duidelijk voor ogen wat de boodschap van de voorstelling is en welke impact de scènes moeten hebben. Maar tegelijkertijd kan ze dus ook goed loslaten en zich laten verrassen en leiden door de spelers.”

Phaedra in vlammen is een bewerking van een klassieke tragedie, geschreven door Nino Haratischwili, een Georgisch-Duitse auteur van onder andere de bestseller Het achtste leven (voor Brilka). Vanwaar de keuze voor dit stuk?
“De voorstellingen van Ola gaan altijd over actuele kwesties, over wat haar op dat moment bezighoudt. Nu wilde ze een voorstelling maken over het huidige vrouwbeeld en over de onderdrukking van vrouwen. Ze werd onmiddellijk verliefd op deze tekst, omdat die daar perfect op aansluit.”

In de oorspronkelijke vertelling belandt Phaedra in een liefdesaffaire met haar stiefzoon, hier valt ze voor de charmes van haar schoondochter. Best een spannende twist.
“Nino Haratischwili was al bezig met een bewerking van dit verhaal, toen ze in de Georgische hoofdstad Tbilisi getuige was van een pride-achtige demonstratie die gruwelijk werd neergeslagen. Die openlijke homohaat maakte zo’n indruk, dat ze haar eerste bewerking heeft weggegooid en opnieuw is begonnen, met een queer-versie.

Het gaat over een verboden liefde, maar meer nog over twee vrouwen die elkaar vinden in hun drang om zich te bevrijden uit het patriarchaat. In het patriarchaat zitten mannen en vrouwen allebei gevangen, maar omdat de mannen het niet als een gevangenis voelen snappen ze niks van die grillige toestand. Een belangrijk element in het stuk is de opkomst van een nieuwe macht, in de vorm van een strenggelovige man, Panopeus, gespeeld door Rick Paul van Mulligen. Hij is zo’n Trump/Wilders-achtige figuur, die de onvrede voelt bij het volk en de ontstane onrust in het koningshuis gebruikt om terug te gaan naar de oude tradities. Dat lijkt heel erg op de populistische beweging van nu. Ook al speelt het zich af in het oude Griekenland, je voelt dezelfde mechanismen. Haratischwili heeft dat zo goed geschreven, ze kan heel goed het persoonlijke politiseren.”

Kan je iets vertellen over jouw rol?
“Ik speel dus Phaedra. Haar kinderen zijn groot, ze is klaar met de opvoeding en er overkomt haar een enorme, bijna fysieke onrust. Ze is altijd alleen maar moeder en koningin geweest, ze heeft nooit echt zichzelf kunnen zijn en kunnen doen wat ze zelf wilde. Ze is er kotsmisselijk van, ze wil weg, het moet anders, maar ze weet bij God niet hoe. Daar begint het stuk mee. En dan is daar ineens die jonge vrouw, gespeeld door Yela de Koning, die nog helemaal niet gevangen zit in die wereld en die een onvoorstelbare aantrekkingskracht op haar heeft, met alle gevolgen van dien.”

Heb je al eens eerder een liefdesrelatie gespeeld met een vrouw?
“Nee. Behalve dan dat ik honderd jaar geleden eens in een filmscène met Janni Goslinga in een waterbed sliep, maar dat stelde niet veel voor. En film is natuurlijk heel anders: je speelt één keer zo’n scène, of misschien moet het nog een paar keer over, maar dan staat het erop en is het klaar. In het theater, op tournee, moet je het veertig keer opnieuw doen, dat is een heel ander verhaal. Het vergt veel aandacht en voorbereiding. Het moet geloofwaardig zijn, dus je moet dat heel goed researchen en zorgen dat er mensen bij betrokken zijn die daadwerkelijk op die manier de liefde bedrijven.

We zijn in deze sector tegenwoordig ook verrijkt met een intimiteitscoördinator. Dat is werkelijk een verrijking, niet alleen voor vrouwen, maar ook voor mannen. Je voelt je veiliger doordat iemand de grenzen bewaakt – want zoals onze intimiteitscoach zegt: ‘Je lichaam weet niet dat je acteur bent’ – en dat werkt fantastisch: je kan ineens zulke geweldige scènes maken, die veel minder preuts zijn, die veel origineler zijn en veel beter vertellen wat je wil vertellen.”

De voorstelling komt tot stand in coproductie met het New European Ensemble. Hoe ziet die samenwerking eruit?
“We maken de voorstelling samen met vier musici van dat ensemble: een cellist, een violist, een altviolist en een harpist. De muziek is gecomponeerd door Krists Auznieks, met wie Ola al eens eerder heeft gewerkt in Letland. De muzikanten spelen live op het toneel en zijn een wezenlijk onderdeel van het verhaal, ze hebben echt een rol, hoewel niet letterlijk als personage. Ze zijn zo goed! We repeteren regelmatig samen, dat is echt waanzinnig: je hoeft als acteur de helft niet meer te spelen, omdat de muziek het al zegt. Ik bedoel, als je de liefde wil laten voelen, hoe kan dat mooier dan met strijkers en een harp?”

Hoe denk je dat het publiek het gaat ervaren? Is het een emotionele voorstelling?
“De voorstelling zal zeker een beroep doen op het hart, maar ook op de rede: hoe zit dat nou eigenlijk met dat patriarchaat, met de systemen waar we in gevangen zitten en met die conservatieve krachten die onze vrijheden willen inperken?”

Ik citeer even Ola, die in het kader van deze voorstelling zegt: “De wereld is gebaseerd op verouderde structuren, waardoor het nieuwe niet geboren kan worden.” Dat klinkt verschrikkelijk!
“Maar we zitten er middenin. We leven in een tijd waarin de dingen op een heel enge manier aan het verschuiven zijn en waarin de democratie op het spel staat. Je kan je afvragen: moeten we dat dan weer gaan vertellen, terwijl iedereen het wel weet? Maar ja, ik denk dat theater heel goed duidelijk kan maken waarom bepaalde dingen geen goed idee zijn en dat theater woorden kan geven aan het unheimische gevoel dat veel mensen op dit moment hebben. Misschien dat ze dan sneller geneigd zijn om er met elkaar erover te praten en dat het zich als een olievlek verspreidt.”

Het grote publiek heeft jou de afgelopen jaren leren kennen als Merel in de serie Oogappels, waarvan het laatste seizoen momenteel te zien is op NPO3. Je bent voor die rol inmiddels ook genomineerd voor een Gouden Televizier-Ring. Had je dat succes zien aankomen?
“Nee, want het is natuurlijk gewoon vette mazzel dat die serie zo goed is aangeslagen. Dat weet je niet van tevoren. Er zijn ontzettend veel goede acteurs in Nederland, die toevallig in series spelen die minder succesvol zijn; dat komt vaker voor dan wat ik nu meemaak. Ik heb dus gewoon geluk gehad.”

Word je vaak herkend op straat? Roepen mensen: ‘Hé Merel!’?
“Ik word gelukkig nooit nageroepen, maar wel herkend. Mensen die mij aanspreken zijn meestal heel lief en zeggen iets als: ‘We kijken altijd met ons hele gezin.’

Ik ben momenteel aan het filmen voor een nieuwe serie: Grand Hotel aan Zee, een achtdelig kostuumdrama. Ik vind dat zo leuk om te doen. Eigenlijk had ik besloten om me dit jaar volledig aan televisie te wijden en niet op het toneel te staan. Maar dat is dus mislukt, door deze rol. Inmiddels weet ik weer dat ik ook altijd theater wil blijven maken.”