Touwtjespringen, danspasjes voor de spiegel verzinnen, een eigen wereld bouwen van lego of blokken. Met Play blaast de Belgische choreograaf Ann Van den Broek het stof van haar Barbies en brengt je terug naar het kind in jezelf. Ze onderzoekt het spel als levensbehoefte, als manier om te ontsnappen aan, of juist te confronteren met wat wringt. Zo is Play niet alleen een nostalgisch verlangen naar een verloren kindertijd, maar ook een zoektocht naar de spanning tussen verbeelding en werkelijkheid. Spelen als verzet, als troost, als uitingsvorm voor het onzegbare. Met dans, performance, live-video, een ruige compositie en Van den Broeks intense fysieke taal bewegen de performers voortdurend tussen binnen- en buitenwereld. Ze bouwen, vallen, spelen en klimmen – daar waar verbeelding en realiteit elkaar raken en botsen.

Van den Broek is al jaren een gevestigde naam in de hedendaagse dans. Met haar gezelschap WArd/waRD ontwikkelt ze al ruim twee decennia een eigenzinnig oeuvre dat laveert tussen emotionele intensiteit en een messcherpe, bijna analytische benadering van menselijk gedrag. Haar werk wordt regelmatig geselecteerd voor de Nederlandse Dansdagen, waar ook haar nieuwe voorstelling Play begin oktober in première ging. Het is vernieuwend, expressief, gelaagd, rauw en confronterend en komt voort uit een persoonlijke betrokkenheid. De hang naar het donkere en tragische had vaak de overhand in haar voorstellingen, maar bij Creating Joy (2021) en Joy Enjoy Joy (2022) sloeg de balans de andere kant uit.

Van den Broek: “Ik wilde na alle zware stukken die ik eigenlijk al mijn hele leven maak wat meer de lichtheid en het plezier opzoeken. Vanuit dat gevoel heb ik Creating Joy en Joy Enjoy Joy gemaakt. Play borduurt daarop voort. Het gaat over spelen in de zin van ontspanning zoeken. Als je met iets speelt, dan laat je voor even de wereld voor wat het is en ben je helemaal gefocust op dat spel. Dat kan met anderen zijn, maar ook in je eentje. Vanaf het moment dat je volwassen wordt, wordt alles ook steeds serieuzer. We zijn druk bezig met onze carrières, met geld verdienen, met onze hypotheek afbetalen, noem maar op. Play is een uitnodiging om als volwassenen weer ruimte te geven aan het speelse, aan het kind in jezelf. Om zo de lichtheid van het leven weer wat meer op te zoeken.”

De Volkskrant noemde Joy Enjoy Joy destijds “een ode aan de levenslust”. Is Play in die zin dan een ode aan het spelen?
“Ja, zo kun je dat wel zeggen. De voorstelling gaat over (weer) leren spelen, maar ook over al spelend leren. Mijn zoon studeert op dit moment en werkt daar ook keihard voor. Heel goed natuurlijk, maar het geeft ook momenten van stress. Ik zeg dan wel eens tegen hem: ‘Probeer het ook een beetje als een spel te zien. Neem het serieus, maar maak het ook niet te zwaar.’” Neemt hij jouw advies ter harte? “Ach ja, hij doet z’n best. Hij is best wel perfectionistisch en zit dan ook een beetje in een tunnelvisie. Als moeder probeer ik op dat soort momenten juist de lichtheid van het bestaan te benadrukken.”

Is Play een commentaar op onze prestatiegerichte samenleving, waar vrijwel alles wat wij doen meetbaar en efficiënt moet zijn?
“Ja, je kunt de voorstelling zeker zien als kanttekening bij onze manier van leven, maar het is ook een uiting van ons gebrek aan spel en fantasie. In Play word je meegenomen in twee werelden. Je hebt de Dark World, de wereld van de harde realiteit, van gevoelens als stress, de onophoudelijke druk om te presteren, vermoeidheid, boosheid en agressie. Daarnaast heb je de Play World, een wereld van spel en spontaniteit, waarin de dansers met speelgoed op zoek gaan naar veiligheid en geborgenheid. Die twee werelden wisselen elkaar voortdurend af, zeker in de eerste helft van de voorstelling.”

Ben jij zelf iemand die kan spelen? Zonder op de klok te kijken of je af te vragen of het per se nuttig is wat je doet?
“Ja, ik vind het bijvoorbeeld heel leuk om gezelschapsspelletjes te spelen. En je hebt nu van LEGO van die bloemen- en plantenpakketten. Daarmee kun je met steentjes een heel boeket maken. Dat is heel ontspannend, je bent dat even helemaal alleen daarmee bezig.”

En als maker, is er tijdens het artistieke proces ruimte voor speelsheid?
“O ja, zeker in het begin als ik met de dansers in de studio van alles aan het onderzoeken ben. In die fase liggen alle mogelijkheden nog open en is er ruimte om dingen uit te proberen. Dat is voor mij echt een vorm van spelen, ik geniet daar ook heel erg van. Vanaf het moment dat ik begin te choreograferen, wordt het serieuzer en sluipt ook de tijdsdruk er langzaam in. Er moeten knopen worden doorgehakt, duidelijke keuzes worden gemaakt. Dan kom ik in een soort tunnelvisie en kan ik me op bijna niets anders meer focussen dan op het maken van de voorstelling. Dat kan dag en nacht doorgaan: welk licht kies ik, welke camera en hoe wil ik die gebruiken, welke bewegingen, noem maar op. Maar ook in die fase kan het toeval zomaar ineens om de hoek komen kijken. Dat er iets gebeurt dat ik niet had voorzien, maar dat wel heel tof is. Dat zijn altijd hele leuke momenten.”

Schiet je zo’n moment te binnen waar dat met Play gebeurde? “Pfff, dat is een lastige vraag. We hebben net première gehad en dan zit mijn hoofd helemaal vol en is het moeilijk om iets voor de geest te halen. Of ja, er is wel iets dat….. O nee, dat ga ik toch niet zeggen want dan verklap ik te veel.”

Voor de meeste volwassenen is spelen tijdsverspilling. Waarom is het goed om er ruimte voor maken, ook als je de 12 al ruimschoots gepasseerd bent?
“Meer tijd maken om te spelen kan allerlei positieve effecten hebben. Daar is veel onderzoek naar gedaan. Het is niet alleen een vorm van vermaak, het werkt ontspannend, het zorgt voor meer openheid, je staat meer in verbinding met de ander, het bevordert je creativiteit en het kan ook troost bieden. Er lopen heel wat mensen rond met stress en korte lontjes. Af en toe ruimte maken om gewoon te spelen om het spelen, om je fantasie te laten prikkelen, is voor iedereen goed. En het leert je ook om beter om te gaan met alle serieuze dingen in het leven.”