Schrijfster Stella Bergsma over De Moedermonologen

De Moedermonologen was afgelopen seizoen een grote theaterhit. Drie actrices brengen twaalf monologen over het moederschap anno nu: humoristisch, rauw en met de broodnodige zelfspot. Verhalen over de struggles, taboes en scherpe randjes, over dingen die je soms denkt, maar niet hardop durft te zeggen. De teksten werden geschreven door onder anderen Claudia de Breij, Nadja Hüpscher en Stella Bergsma.  

Het idee voor de voorstelling ontstond tijdens een alledaags gesprek tussen theatermakers Renate Reinders en Jennifer Evenhuis. Tot hun verbazing wilde iedereen die ze voor het project benaderden – schrijfsters en actrices – meteen heel graag meedoen. Hoe meer mensen enthousiast werden, hoe meer vertrouwen Reinders en Evenhuis er zelf in kregen. Stella Bergsma schreef vier monologen voor de voorstelling en redigeerde de teksten van andere schrijfsters.

Wat zijn De Moedermonologen?
“Het is een voorstelling die allerlei aspecten van het moederschap belicht. Zo heeft Jennifer een heel sterke monoloog geschreven over dat ze soms twijfelt of ze wel moeder had moeten worden. Ze vertelt dat ze eigenlijk altijd heel erg moe is, maar aan de andere kant vindt ze het moederschap ook heel mooi en waardevol. Die tweedeling brengt haar dan aan het twijfelen of ze wel de juiste keuze heeft gemaakt. Daarnaast zijn er verhalen over de rol als pleeg- of stiefmoeder, over een moeder die haar kind bijna nooit meer ziet en een moeder die nooit moeder heeft kunnen worden, maar dat zielsgraag had gewild. Er zijn zoveel verschillende verhalen, je zult als bezoeker altijd wel een vorm van herkenning hebben.”

Hoe ben jij hierin gerold, als niet moeder zijnde?
“Renate en Jennifer hebben mij hiervoor gevraagd. In eerste instantie begreep ik niet waarom ze mij wilden hebben. Ik ben immers geen moeder. Renate had op De Parade een voorstelling gezien van drie actrices, die aan de hand van mijn boek Pussy album een monoloog hadden geschreven. Zij vond die tekst zo goed, dat ze mij als schrijfster wilde voor De Moedermonologen.”

Was je meteen enthousiast?
“Zeker, maar ook wel verbaasd. Zij vonden mijn input juist goed voor het perspectief. Er wordt natuurlijk al heel veel over moeders geschreven, maar je hoort te weinig van de moeders zelf. Ze zijn bijna nooit de hoofdpersoon van het verhaal. Toen ik er langer over nadacht, werd ik steeds enthousiaster om mee te schrijven. De samenwerking was ook vanaf het eerste moment heel bijzonder. Met koffie, verhalen over het moederschap, een lach en rijkelijk vloeiende tranen. Iedere keer dat we vergaderden zaten we samen te huilen.”

Hoe kijk jij dan naar het moederschap?
“Ik kijk er van een afstandje naar. Een van de monologen heet De Moedermatrix. Die gaat er in grote lijnen over dat het moederschap een soort complot is van het patriarchaat om ons vrouwen erin te luizen. Het verhaal is dat moeders achter de schermen alles doen om de wereld draaiende te houden en dat ze daar niet genoeg voor worden gecompenseerd, of zelfs helemaal niet. Ik zeg dan dat het allemaal een scam is en dat vrouwen er niet in moeten trappen. Ik heb de tekst heel erg gechargeerd geschreven, maar hoe vaker ik het lees, hoe meer ik vind dat het ook echt waar is. Het verhaal is een van de spillen van de voorstelling. Er zit een ritme in, een soort rap als het ware. Met als terugkerend mantra: ‘Moeders zijn voorbestemd om te dienen tot de dood.’ Het is een enorme aanklacht, met ontzettend veel waarheid erin verscholen.”

En met veel humor, zo te horen?
“Dat zeker ook! Ik schrijf vaak dingen die ik in eerste instantie grappig bedoel, maar die uiteindelijk ook nog eens waar blijken te zijn. Dat bleek wel toen ik De Moedermatrix op de Belgische radio had voorgelezen. Daarop kwamen zulke kwade reacties van luisteraars. Sommige mensen – ook vrouwen – namen het heel serieus en zagen de humor er niet van in. Ze vonden het heel cynisch. Gelukkig kunnen ook veel vrouwen juist wél heel hard lachen om mijn teksten. Een van mijn andere monologen gaat over een moderne Medea (uit de Griekse mythologie, red.); een vrouw die heel erg verbitterd en kwaad is en zegt dat ze haar kinderen wil vermoorden omdat ze gek wordt van het eeuwige getrek aan haar. Dat verhaal is ook bedoeld om te lachen, als een soort ontlading die je nodig hebt als je altijd maar aan moet staan.”

Maar snap je die boze reacties ook?
“Voor moeders kan dit misschien heel heftig overkomen. Ik denk ook dat ik dit soort teksten juist kan schrijven omdat ik zelf geen moeder ben. Doordat ik het van een afstand bekijk, constateer ik veel dingen, maar ik heb dat moedergevoel er niet bij. Ik schrijf ook bewust niet over de mooie kanten van het moederschap. Dat wordt al zoveel gedaan en ik beleef ze zelf ook niet. Die alles overweldigende liefde voor een kind voel ik niet en dat maakt van mij een scherpe observator.”

Maakt deze voorstelling iets los, denk je?
“Ik zie sowieso dat er de laatste tijd meer wordt geschreven en gemaakt over moederschap. Het is echt een thema nu. Alsof het voorheen nooit echt serieus werd genomen of interessant genoeg was. Moederschap is een soort vanzelfsprekendheid, het hoort erbij. Dat leek heel lang niet thuis te horen in de serieuze literatuur of theaterwereld. Dat is natuurlijk heel raar, want ‘mannendingen’ zijn wel altijd thema’s geweest. Terwijl moederschap letterlijk de basis is van het leven. Gelukkig is het thema nu goed op weg om zich te emanciperen.”

Waarom moet iedereen De Moedermonologen zien?
“Het mooiste zou zijn, dat vrouwen en mannen herkenning vinden in de voorstelling. Dat ze de vele kanten van het moederschap en van het leven op zich weerspiegeld zien. Soms is het mooi, soms is het ontroerend en soms is het gewoon heel erg zwaar. De Moedermonologen laat zien dat je daarin niet de enige bent, dat je je gevoel met anderen kunt delen. Samen lachen, samen huilen, er zijn geen taboes meer zoals voorheen. Mijn persoonlijke wens bij alles wat ik maak, is dat mensen geraakt worden. Dat je anders de zaal uitgaat dan hoe je binnenkwam. En ik vind het gewoon heel fijn om mensen op een goede manier aan het huilen te maken.” ✖